Ήδη, μεταξύ ημών και αναγνωστών, έχουν καταναλωθεί μυριάδες pixels (ανάλογα με την ανάλυση του καθενός) σε σχόλια με το θέμα των μεταχειρισμένων.
Υποσχέθηκα σχετικό άρθρο ώστε να ενοποιήσω κάποιες θέσεις και ματιές, παρότι όσοι παρακολουθούν της συζητήσεις στο site μας κατά τις τελευταίες εβδομάδες, σίγουρα έχει εικόνα για το ποια είναι η ματιά μου επί του θέματος.
Για αρχή αισθάνομαι υποχρεωμένος να ξεκαθαρίσω κάποια πράγματα. Όπως και οι πιο ρομαντικοί από εσάς, εκτιμώ το ζιζάνιο του συλλέκτη που κουβαλώ πάρα πολλά (πλέον) χρόνια καθώς και τους αναστεναγμούς που συνοδεύουν τη σκέψη ότι η αγορά ενός video game, πολύ σύντομα, δεν θα συνοδεύεται από τη μυρωδιά μιας σφραγισμένης συσκευασίας. Η μόνη συνοδευτική οσμή, που και που, θα είναι εκείνη του πλαστικού χρήματος. Ωστόσο είναι πιο πιθανό να κυκλοφορήσει άρωμα με τη συγκεκριμένη οσμή, παρά να αναχαιτιστεί η ολοκληρωτική επικράτηση της ψηφιακής διανομής.
Επιπλέον κρατήστε στην άκρη του μυαλού πως η έννοια της ιδιοκτησίας είναι η ακρογωνιαία λίθος στο ζήτημα των μεταχειρισμένων. Από εκεί ξεκινούν και εκεί καταλήγουν όλα.
Τέλος ας μην ξεχνάμε πως το ζήτημα των μεταχειρισμένων υφίσταται όχι από τη μέρα που Microsoft είπε να αυτοπυροβοληθεί προς τέρψιν των υπολοίπων ανταγωνιστών της, αλλά από τη στιγμή που έγινε η πρώτη πλήρως ψηφιακή εμπορική συναλλαγή για αγορά software.
Διότι από εκείνη τη στιγμή μέχρι και σήμερα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, κάθε ψηφιακή αγορά software απέδιδε ένα προϊόν που σας ανήκε μεν ως προς το δικαίωμα χρήσης αλλά όχι αρκετά ώστε να μπορέστε να το πουλήσετε σε τρίτον τη στιγμή που θα κρίνετε ότι δεν σας ενδιαφέρει άλλο. Η έλλειψη αυτή ισχύει ακόμη και εκεί που δεν υπάρχει πλέον DRM που να περιορίζει τη χρήση (όπως δηλαδή ισχύει εδώ και χρόνια, ύστερα από μεγάλο χαμό, στη μουσική βιομηχανία). Για την ακρίβεια υπάρχει διεθνής νομολογία που, στηριζόμενη στην ισχύουσα νομοθεσία, δεν αναγνωρίζει δικαίωμα μεταπώλησης ή και κληροδότησης ψηφιακών αγαθών/προϊόντων. Αυτά ίσχυαν πριν το χαμό του Xbox One και θα συνεχίσουν να ισχύουν μέχρι να στραφεί το μένος των καταναλωτών σε πιο ουσιαστικές σχετικές επιδιώξεις και “επαναστάσεις”.
Το ζήτημα είναι απλό. Με δεδομένο ότι για λόγους ευκολίας και κόστους, το software ως προϊόν σε ράφι θα είναι σύντομα παρελθόν. Επειδή νόμος και αγορά δεν είναι καλά προετοιμασμένοι για τη μετάβαση αυτή (όσο και αν επιχειρούν να δείξουν το αντίθετο), πρώτα θα ολοκληρωθεί η ψηφιακή στροφή και ύστερα θα ασχοληθούν όλοι με την ουσία. Και η ουσία είναι ότι θα φύγουμε από μια πραγματικότητα όπου ένα προϊόν, άπαξ και πωληθεί, ανήκει στον αγοραστή και είναι ο μόνος που έχει δικαίωμα σε αυτό, δικαίωμα που του επιτρέπει να κάνει, πραγματικά, ό,τι θέλει και θα βρεθούμε σε μια κατάσταση όπου κάθε αγορά θα ισοδυναμεί με δικαίωμα χρήσης, όχι πραγματική ιδιοκτησία.
Όσο ο νόμος δεν υποχρεώνει τις εταιρείες να μεταφέρουν δικαίωμα ιδιοκτησίας κατά την πώληση, τότε λίγοι είναι αυτοί που θα το προσφέρουν και μόνο αν οι καταναλωτές φροντίσουν να διαμαρτυρηθούν αρκετά. Ή, έστω, αν μια τέτοια κίνηση προσφέρει κάποιο εμπορικό πλεονέκτημα σε μια επιχείρηση. Έχω σημειώσει πάμπολλες φορές πως η Green Man Gaming διατηρεί ηλεκτρονικό κατάστημα που επιτρέπει την ψηφιακή μεταπώληση από το χρήστη. Στην ουσία ο καταναλωτής πουλά στο κατάστημα και το κατάστημα πουλά ξανά το δικαίωμα χρήσης ως μεταχειρισμένο σε νέα, μειωμένη τιμή. Η Green Man Gaming μάλιστα αποδίδει μερίδιο στον εκάστοτε publisher, για αυτό και επιβιώνει. Αλλιώς δεν θα είχε ελπίδα ούτε για το πρώτο βήμα.
Αυτό που χρειάζεται είναι υποδομή και σύστημα. Όπως αλλάζει χέρια ένα αυτοκίνητο και ένα σπίτι (με χαρτούρα) έτσι μπορεί να αλλάζει και οτιδήποτε άλλο. Όχι τίποτα άλλο αλλά είναι και πιο εύκολη υπόθεση η χαρτούρα σε ψηφιακό περιβάλλον.
Ένα τέτοιου είδους σύστημα πρότεινε η Microsoft αλλά έκανε το μεγαλειώδες λάθος να το συνδυάσει με τελείως μη φιλικές προς το χρήστη λειτουργίες. Δεν θέλει και πολύ μυαλό να σκεφτεί κάποιος, κάπου, σε μια εταιρεία ποια θα είναι η αντίδραση όπου ακούσει πως, χωρίς δίκτυο για περισσότερες από 24 ώρες, δεν θα μπορεί να παίξει ούτε single player games. Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν θα μπορεί να παίξει αλλά πως καλείται να υπομείνει ο ίδιος συνέπειες που μπορεί να προκύψουν από απολύτως ρεαλιστικά ενδεχόμενα όπως βλάβες σε γραμμές, κενό υπηρεσιών κατά την αλλαγή παρόχου, ακύρωση γραμμών και δημιουργία νέων κατά τη διάρκεια μιας μετακόμισης, η μεταφορά συστήματος σε άλλο μέρος του κόσμου όπου δεν υπάρχει ή δεν συμφέρει να υπάρχει σύνδεση για μικρό χρονικό διάστημα. Αυτά είναι όλα χαζομάρες που δεν είναι αναγκαίες για το σύστημα μεταπώλησης που πρότεινε η Microsot, αλλά παραμένουν χαζομάρες.
Πολλοί είπαν ότι αν κάποιος δεν έχει πρόσβαση, καλό είναι να έχει παράπονο από τον πάροχο υπηρεσιών δικτύωσης κ.λπ. Το μέγεθος της βλακείας αυτής της άποψης φαίνεται άμεσα με μια ματιά στα smartphones. Πρόκειται για συσκευές που ΑΠΑΙΤΟΥΝ σύνδεση σε δίκτυο για πολύ βασικές λειτουργίες, αλλά κανένα λειτουργικό κι εταιρεία δεν τολμά να μπλοκάρει λειτουργίες που ΔΕΝ ΑΠΑΙΤΟΥΝ σύνδεση σε δίκτυο, όταν η λήψη είναι προβληματική ή απλά δεν υπάρχει. Διότι αντιλαμβάνονται το αυτονόητο: δεν είναι δικό τους θέμα, δεν τους αφορά και δεν είναι λόγος να χάσει και άλλο ο καταναλωτής, πόσο μάλλον να γίνουν οι ίδιοι στόχος του μένους του.
Η μεγαλύτερη χαζομάρα της Microsoft είναι πως αντί να κάνει πίσω σε τέτοιου είδους ανείπωτα πράγματα, ακυρώνει μονομιάς και το σύστημα μεταπώλησης, δανεισμού και χρήσης από συγγενικά πρόσωπα και λοιπά. Κοντόφθαλμοι δημοσιογράφοι και καταναλωτές θεωρούν ότι κατέκτησαν την Πόλη ενώ πέτυχαν μια Πύρρειο νίκη που απλά μεταθέτει το πρόβλημα. Πείτε ό,τι θέλετε ότι σας νοιάζει περισσότερο αλλά είναι απλά θέμα χρόνου να σας απασχολήσει το γεγονός ότι κάτι που σας ανήκε μέχρι πρότινος, παύει να αποτελεί ιδιοκτησία σας από εδώ και στο εξής. Η ανάγκη για ιδιοκτησία είναι βασική και ανθρώπινη ακόμη και αν στοχεύει στο να δείξει ο παλαιότερος στο νεότερο τι τον κράτησε όρθιο στη ζωή του, τι γέμισε τις ώρες του, ποια είναι η ιστορία και τα βήματα ενός μέσου.
Επιπλέον με το πισωγύρισμα της Microsoft δεν θα μπορώ να συνδέσω μέχρι και 9 λογαριασμούς στον δικό μου ώστε να έχουν όλοι πρόσβαση στα games μου, η αγορά οπτικού δίσκου δεν θα μου δίνει το οικουμενικό δικαίωμα να αφήνω το δίσκο στην άκρη και να κατεβάζω όποτε θέλω, με τα στοιχεία μου, τον αντίστοιχο τίτλο. Και προτιμώ αν έχω αυτά τα περιθώρια κι ας μη τα χρησιμοποιήσω ποτέ τελικά.
Επιπλέον, μιας και είχαμε σχετική κουβέντα με @Otomayim και @Karibito, θα επεκταθώ και σε κάποιες άλλες ανησυχίες που, αρχικά, δεν με είχαν απασχολήσει. Υπάρχει προφανώς η σκέψη πως, ειδικά στις κονσόλες που υπάρχει πάντα ένα και μόνο eShop, η εταιρεία που ελέγχει το σύστημα θα φροντίσει να κρατά υψηλές και τις τιμές. Δεδομένου πως όντως η ανάλογη κάθε φορά εταιρεία έχει, μέχρι στιγμής, σημαντικό λόγο στον ορισμό τιμής, η σκέψη δεν είναι παράλογη. Ουκ ολίγες φορές έχει ακουστεί, ειδικά για την Microsoft, ότι κάποιος indie τίτλος κατέληξε με υψηλότερη τιμή από εκείνη που είχε κατά νου ο ίδιος ο developer. Η λύση σε τέτοιες περιπτώσεις είναι προφανής, αλλά θα την αφήσουμε για λίγο παρακάτω.
Ως έχουν τα πράγματα, ο μόνος τρόπος να μένουν οι τιμές αιωνίως ψηλά στο κάθε μεμονωμένο κατάστημα για κονσόλα είναι να τα βρουν όλοι μεταξύ τους και να λειτουργήσουν σε λογική καρτέλ. Διαφορετικά όλο και κάποιος θα κάνει αρχή με “σπάσιμο” τιμών και οι υπόλοιποι θα πρέπει να απαντήσουν με προσφορές κ.λπ. Θα μπορούσαν ενδεχομένως να κάνουν κάτι πιο ενδιαφέρον και “βρώσιμο”. Θα μπορούσαν να συνεννοηθούν ώστε να κρατούν τις τιμές ψηλά αλλά να έχουν συγκεκριμένο κανόνα για την πτώση τιμών σε βάθος χρόνου. Αυτό θα ήταν σαν ευρύτερη προσομοίωση σειρών τύπου Classics, Platinum, Player’s Choice και λοιπά. Αν έριχναν ακόμη μεγαλύτερο βάρος στην παλαιότητα από ότι συνήθως, θα είχαμε μια κατάσταση στραβή μεν αλλά πιο εύπεπτη δε. Σε κάθε περίπτωση κάτι θα έπρεπε να κάνουν διότι και στη λογική καρτέλ να καταλήξουν, όταν δεν έχουν να ανησυχούν για το παραδοσιακό δίκτυο λιανικής, δεν αλλάζει ότι η σύγκριση με το PC και τις τιμές των αντίστοιχων εκδόσεων θα γίνεται από τους καταναλωτές, είτε αρέσει, είτε όχι. Υπολογίστε ότι οι αποκλειστικότητες θα πληθύνουν σε αριθμό αλλά θα προέρχονται ακόμη πιο σπάνια από τρίτους publishers και οι συγκρίσεις θα είναι εξωπραγματικά εύκολες.
Ωστόσο, λέω ξανά, η λύση είναι μία και πάρα, μα πάρα πολύ απλή: να δοθεί δικαίωμα ορισμού τιμής στον publisher/developer με τον platform holder να κρατά συγκεκριμένο ποσοστό. Ουσιαστικά αρκεί να υιοθετηθεί ο κανόνας των απανταχού App Stores για κάθε λογής smartphones, tablets και λειτουργικά συστήματα. Μια κίνηση σαν και αυτή, σε συνδυασμό με το self-publishing, όπως δείχνουν και τα App Stores, είναι πιο πιθανό να πιέσουν τις τιμές προς τα κάτω παρά οτιδήποτε άλλο. Η τεχνική σταθερότητα (καθώς όλα έρχονται πιο κοντά πια ως προς την τεχνική τους βάση) αποτελεί άλλη μια βοήθεια ώστε να σταματήσει η αέναη άνοδος του κόστους παραγωγής.
Το μόνο σίγουρο είναι πως σε κάθε περίπτωση, όπως και τώρα, κάποιος θα παίζει το ρόλο του μεσάζοντα. Κάποιος θα παίρνει μερίδιο από την πώληση αλλά και από την μεταπώληση. Είναι γεγονός ότι δύσκολα θα αποφευχθεί κάτι τέτοιο. Μπορούμε να συζητάμε για πάντα κατά πόσο έχει νόημα να κρατά μερίδιο ο κλασικός λιανέμπορος, ο ψηφιακός λιανέμπορος ή ο publisher/developer. Από τη στιγμή που το store δεν είναι του τελευταίου, κάποιος θα κρατά ποσοστά. Είναι και λογικό όσο επωμίζεται τρίτος τη συντήρηση server, την διεκπεραίωση συναλλαγών και λοιπά. Σε υπολογιστές είναι πιο εύκολο να υποστηριχθεί απευθείας πώληση από developer σε καταναλωτή, αλλά σε κονσόλες πιστεύουμε πως κάτι τέτοιο είναι, ομολογουμένως, απίθανο να συμβεί.
Όπως και αν το προσεγγίσει κανείς, από τη στιγμή που η ψηφιακή στροφή είναι αναπόφευκτη, καλό είναι, αντί να κάνουμε τους επαναστάτες (άλλωστε και στο θέμα επανάσταση έχουμε άλλες προτεραιότητες η αλήθεια είναι), να σκεφτόμαστε λίγο καλύτερα τι χάνουμε, τι κερδίζουμε, τι πρέπει να διατηρήσουμε και τι να απαιτήσουμε.
Είναι αλήθεια ότι ο καταναλωτής έχει δύναμη και πως ψηφίζει με το πορτοφόλι του. Δεν έχει τη βαρύτητα που υπονοεί μια εταιρεία όταν χρησιμοποιεί τη φράση, αλλά έχει και δεν αγνοείται εφόσον χρησιμοποιηθεί σωστά. Το ατυχές είναι πως πρέπει να περάσουμε από νέες ζυμώσεις για τα αυτονόητα, πριν ελευθερωθούμε για τα νέα.
Και ως έχουν τα πράγματα, η αγορά της κονσόλας έζησε ένα πισωγύρισμα ως προς την ψηφιακή διανομή και τις συμπληρωματικές υπηρεσίες. Μέχρι να αλλάξει αυτό, σε κάποια games θα κουβαλάτε δίσκο, σε άλλα θα αρκεί ένα sign in, κάποια θα τα πουλάτε για ψίχουλα σε καταστήματα (ή σε ιδιώτες για να πιάνει και περισσότερο τόπο η μεταπώληση), κάποια θα τα κοιτάτε ως χαμένο χώρο στο σκληρό σας δίσκο, άλλα θα τα δανείζετε και άλλα δεν θα μπορείτε. Γενικά…μύλος.
Η ουσία βρίσκεται στο ποιος θα “αλέσει” ποιον…
